[ Pobierz całość w formacie PDF ]
których dotyczą. Trzeba o tym pamiętać, że takie pytania, które w odczuciu respondenta są
nierzeczowe czy naiwne nie skłaniają go wcale do poważnego traktowania danej ankiety, ani też
badającego.
2. Pytania powinny być tak formowane, aby można było udzielić na nie wiarygodnej odpowiedzi.
Ponadto w przypadku ankiet anonimowych pytania nie mogą dotyczyć takich kwestii, które mogłyby
ujawnić osobę respondenta, gdyby na to pytanie odpowiedział. Choć wskazywaliśmy na to wcześniej,
akcentujemy ten wymóg, ze względu na jego znaczenie.
3. Pytania należy tak stawiać, aby umożliwiały one uzyskiwanie danych obiektywnych,
porównywalnych i sprawdzalnych,
4. Pytania nie powinny być sugestywne, dwuznaczne, ani też podejmować spraw drażliwych w taki
sposób, który mógłby u danych respondentach wywoływać oburzenie.
5. Pytający powinien zdawać sobie sprawę ze znaczenia kolejności stawianych pytań w ankiecie oraz z
wpływu tej kolejności na jakość.
To samo pytanie przy innej kolejności i w innym kontekście konsteluje inaczej świadomość
odpowiadającego, a przez to prowadzić może do odmiennej odpowiedzi. Każde pytanie w ankiecie i
każda odpowiedz na nie ma określoną wartość wskaznikową w zależności od kolejności i struktury
wszystkich poprzednich, jak i następujących po nim pytań oraz najbliższego jego kontekstu"3.
Kolejność stawianych pytań nie jest więc sprawą obojętną w ankiecie.
6. Pytania stawiane w ankietach mogą mieć charakter pytań: zamkniętych, półotwartych i otwartych.
135
Zamkniętymi nazywamy takie pytania, które są zaopatrzone z góry w przewidywane odpowiedzi,
czyli są tak pomyślane, aby odpowiedzi respondenta trafiały po prostu w możliwości przewidywane
przez pytającego. Mogą one mieć różny kształt, np.: W którym roku urodził się Pan (i)"? Czy jest Pan
(i) zadowolony (a) z wyboru kierunku studiów? Tak, Nie. Nie
mam zdania"; Jak to się stało, że wybrał Pan (i) obecny kierunek studiów? Z pośród przyczyn, jakie są
tu zapisane może Pan (i) wybrać więcej niż jedną:
a) sam (a) dokonałem (am) wyboru;
b) posłuchałem (am) rodziców;
c) zostałem (am) skierowany (a) na studia;
d) udałem (a) się za namową kolegów".
W tym ostatnim przykładzie mamy do czynienia z tzw. kafeterią p y -t a ń, tzn. z pewnym zestawem
pytań zawierających od razu propozycję ewentualnych odpowiedzi. Co zrobić kiedy respondent może
wskazać więcej niż jedną z ewentualnych odpowiedzi czy przyczyn danego zachowania? Otóż
wówczas trzeba prosić, aby wskazał, którą z nich stawia na pierwszym miejscu, tzn. uważa za
pierwszorzędną, którą na drugim miejscu, uważając ją drugorzędną itd. Tego rodzaju wskazania
dokonane przez respondentów pozwalają badającemu ustalić hierarchię ważności odpowiedzi lub
przyczyn, według opinii badanych.
Jeżeli taką kafeterię kończymy pytaniem np. typu: Proszę wskazać inne przyczyny poza
wymienionymi..." pozostawiając tym samym pewną swobodę respondentom co do odpowiedzi
to mamy wówczas do czynienia z tzw. pytaniem półotwartym.
Pytania otwarte dają respondentowi natomiast całkowitą swobodę odpowiedzi. W tym celu
pozostawiamy stosunkowo więcej miejsca w ankiecie na odpowiedz. Oto przykład takiego pytania:
Jak to się stało, że spośród wielu możliwych zawodów wybrał (a) Pan (i) zawód
nauczyciela?......................................................".
Niewątpliwie pytania omawianego typu są trudniejsze dla respondenta, gdyż wymagają z jego strony
znacznie większego wysiłku intelektualnego na sformułowanie odpowiedzi, niż pytania zamknięte.
Nastręczają one też więcej trudności badającemu przy opracowaniu zebranych ankiet, ponieważ
odpowiedzi tego rodzaju wymagają wcześniejszej kategoryzacji.
Szczególnym typem pytań stosowanych w ankietach są tzw. pytania filtrujące, stawiane wtedy, gdy
chcemy spośród respondentów dokonać eliminacji tych osób, które nie mają nic do powiedzenia na
dany temat.
7. Jeżeli w ankiecie stawiamy pytania zamknięte albo półotwarte, to w tych wszystkich przypadkach,
w których zawierają one propozycje alterna-
136
tywnych odpowiedzi, należy posługiwać się na tyle klarownymi i ostrymi alternatywami, ażeby
pozwalały one na możliwie jednoznaczne rozdzielanie treści wypowiedzi w sposób wyrazny i
zdecydowany.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]